«ՔՐԻՍՏՈՆԵԱԿԱՆ ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ՝ ՈՐՊԵՍ ՖԵՆՈՄԵՆԻ ՆԵՐԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆԸ»

«Սոցիալական աշխատանքի մասնագիտական շրջանակներում կան տարբեր տեսակետներ պրակտիկ սոցիալական աշխատանքի և քրիստոնեության հարաբերակցության հարցի վերաբերյալ։

Իր ըմբռնումներում և գործունեության մեջ սոցիալական աշխատողի «արժեքային տեսակետից չեզոք և լիովին օբյեկտիվ» մասնագետ լինելը եվրոպական ու ամերիկյան ժամանակակից գիտահամակարգերում դիտվում է որպես «հնացած» տեսակետ։

ԱՄՆ-ի Բեյլորի Սոցիալական Դպրոցի մասնագետներն իրենց դասընթացների ժամանակ ուսանողներին տեղեկություններ են տրամադրում, թե ինչպես զուգադրել կրոնական հավատն ու քրիստոնեական արժեքները սոցիալական աշխատանքի հետ։

Ինչպես նշում է Դիանա Գառլանդը, «Մենք մշտապես մեր կրոնական հավատն ու համոզմունքը ներմուծում ենք բոլոր հարաբերություններում»։

«... Կյանքի յուրաքանչյուր ճգնաժամ, որը շահառուին բերում է սոցիալական աշխատողի մոտ, առնչվում է հավատի հետ»։

Շահառուն հանդիպում է սոցիալական աշխատողին իր կյանքի ճգնաժամային փուլերում, երբ մարդու մոտ առաջ են գալիս ֆունդամենտալ հարցեր՝ կյանքի իմաստի, ծանր իրավիճակում հայտնվելու իրական պատճառների վերաբերյալ։ Եվ մարդն այս փոփոխվող աշխարհում, երբ փլուզվում են սովորական դարձախ ինստիտուցիոնալ հարաբերությունները, փնտրում է ամուր հենարան, խարիսխ, որի վրա հենվելով՝ նա կարող է մխիթարություն գտնել և նորովի կառուցել իր կյանքի ընթացքը։

Քրիստոնեական արժեհամակարգը որպես մարդկային կյանքի ամուր հենարան և սոցիալական աշխատանքի տեսական հիմք, ընդունելի է ժամանակակից գիտահետազոտական և պրակտիկ ոլորտներում։

Ըստ քրիստոնեական իմաստության ուսուցանության սահմանելի ու իմաստավորելի «քրիստոնեական սոցիալական աշխատանքը» կարող է «որպես ամբողջական խնդրակարգի մասնավորեցում» բնորոշելի վերոշարադրյալ մոդելներում արտահայտված բովանդակությունները ճշմարտել և ի մի բերել, միավորել և իրենց ադեկվատ կարգի մեջ նույնորոշել։

Քրիստոնեական սոցիալական աշխատանքի մեջ իրենց համապատասխան տեղն են գտնում ու սերտ կապակցվածությամբ են հանդես գալիս և՛ դիագնոստիկ, և՛ կյանքային, և՛ բիհևորիստական, և՛ խնդրակենտրոն, և՛ խնդրալույծ, և՛ հաղորդակցական, և՛ վերոշարադրյալ մյուս մոտեցումները։

Քրիստոնեական սոցիալական աշխատանքն ուղղված է քրիստոնեական կենսակերպի արմատավորմանը և այն, ինչ ըմբռնվում է «քրիստոնեական կենսակերպ» ասվածությամբ, իրենում արդեն իսկ նկատի ունի «կյանքի» որոշակի մոդել, «վարքային» որոշակի կազմակերպվածություն, «հաղորդակցականության» որոշակի կերպ, ընտանիքների «կառուցվածքային» ներկազմակերպվածություն, և նրանում կարող է լինել ու կա ինչպես «ընդհանուրն ու համընդհանուրը», այնպես էլ սոցիալական խմբի ու նրա կարիքավորության առանձնահատկությամբ պայմանավորված / ալկոհոլ, թմրամոլություն, տարեցներ, հաշմանդամություն ունեցող անձիք ... /, «հատուկը» կամ «լոկալը»։

«Քրիստոնեական սոցիալական աշխատանքի» հարաբերակցությունը վերոշարադրյալ ու նաև չնշյալ նմանատիպ այլ մոտեցումներին հակադրվողական ու մերժողական չէ։ Այն չի բացահայտում իր իսկությունը, ուստի և ձեռք է բերում ու հաստատում իր ինքնությունը, դիմացինի կամ այլերի ժխտմամբ։

Քրիստոնեական սոցիալական աշխատանքը, ինչպես նշվեց, սկզբունքորեն բացահայտում է  այլ մոտեցումները ըստ իրենց կոչման և այդպիսով՝ իրենց իսկության մեջ ու դրանց գործածության կամ եղելականության մեջ բացորոշելով իսկական ու անիսկական գոյությունը, իրենցում դրանց գոյության ինչն ու ինչպեսը՝ զորությունն ու կայանալու կարգը, բացորոշում, իմաստավորում է իրենց իսկությանն ադեկվատությամբ և էացնում-կայացնում իմաստին նույնորոշ հարազատությամբ, նույնն է թե ասել՝ իմաստությամբ։

Ըստ աշխատության հեղինակների տեսակետի, սոցիալական աշխատանքի ունիվերսալ հայեցակարգ կարելի է տեսանել տալ ու կազմակերպել քրիստոնեական հայեցակարգը»։

Աղբյուրը՝

«Սոցիալական աշխատանքը, բարեգործությունը և «քրիստոնեական կենսակերպի արմատավորումը», Անահիտ Ջիջյան, Ռոմիկ Քոչարյան, Երևան, 2009թ․։

«ԼԻԱՐԺԵՔ ԿՅԱՆՔ» ՀԿ-Ի ԴԵՐԸ ՀԱՇՄԱՆԴԱՄՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՆԵՑՈՂ ԱՆՁԱՆՑ ՆԵՐԱՌՄԱՆ ԳՈՐԾՈՒՄ»․ Օլյա Սարգսյան

«Լիարժեք կյանք» բարեգործական հասարակական կազմակերպությունը հիմնադրվել է 1998թ. հուլիսի 17-ին` քաղաքացիական նախաձեռնության      արդյունքում, նպատակ ունենալով պաշտպանելու հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքներն ու շահերը, աջակցելու նրանց սոցիալական ներառմանը:  1988 թվականի երկրաշարժից հետո բազմաթիվ էին այն հիմնախնդիրները, որոնց առնչվում էին հաշմանդամություն ունեցող անձինք: «Լիարժեք կյանք» ԲՀԿ-ը    տարածաշրջանում  դարձավ  առաջամարտիկ` իր ուսերի վրա վերցնելով բավական պատասխանատու և ոչ դյուրին առաքելություն՝ աջակցել հաշմանդամություն  ունեցող անձանց, նպաստել նրանց բազմաբնույթ և բովանդակալից առօրյայի  կազմակերպմանը, աշխատանքներ տանել հաշմանդամություն ունեցող երեխաների  կրթության և զարգացման ուղղությամբ, ցուցաբերել  հոգեբանական աջակցություն, բարձրաձայնել ոլորտում առկա հիմնախնդիրները,  ուղենշել   դրանց լուծման  ուղիները: Մշտապես  հավատարիմ առաքելությանը` որպես գործունեության սկզբունք «Լիարժեք կյանք» ԲՀԿ-ը որդեգրեց մարդասիրությունն ու յուրաքանչյուր  անհատի  արժանապատվությունը՝ շարունակելով իրականացնել ծրագրեր, որոնց օգնությամբ դարձավ  հաշմանդամություն ունեցող անձանց խոսափողը և  տարիներ շարունակ լսելի է դարձնում առկա հիմնախնդիրները նաև  պետական ատյաններում: Կազմակերպությունն այս տարիների ընթացքում իրականացրել է  տասնյակից ավելի ծրագրեր ոչ միայն Ստեփանավանում, այլև հանրապետության մյուս մարզերում: «Լիարժեք կյանք» ՀԿ-ն մշտապես խարսխվելով կոկետություն՝ բարեկիրթ վերաբերմունք արտաքին և ներքին հաղորդակցության մեջ, թափանցիկություն՝ հաշվետու, բաց և տեսանելի գործունեություն, անձնակենտրոն մոտեցում(person centered)՝ անձի անհատական կարիքներով պայմանավորված մոտեցում  արժեքների վրա, մշտապես հավատարիմ  իր առաքելությանը՝  հետևականորեն շարունակեց իրականացնել բազմաթիվ ծրագրեր, որոնց օգնությամբ դարձավ հաշմանդամություն ունեցող  անձանց խուսափողը և տարիներ շարունակ լսելի է դարել առկա հիմնախնդիրները նաև պետական ատյաններում: Կազմակերպությունն այս տարիների ընթացքում մի քանի տասնյակից ավելի ծրագրեր է իրականացրել ոչ միայն Ստեփանավանում, այլև Հայաստանի մարզերում:
Այսօր, երբ տարիների հեռվից վստահորեն կարելի նշել, որ բազմաթիվ ձեռքբերումներ են եղել՝ հաշմանդամության հանդեպ հասարակության գիտակցության աճ, հանրային քաղաքականության բարելավում և այլն։ Այս ընթացքում «Լիարժեք կյանք» ՀԿ-ն սերտորեն համագործակցել է պետական, միջազգային, ԶԼՄ-ն,   տեղական ինքնակառավարման  կառույցների հետ,  ընդգրկված է այնպիսի հեղինակավոր դաշինքներին ինչպիսին են եղել Հաշմանդամություն ունեցող անձանց շահերի պաշտպանության ազգային դաշինքի կառավարման խորհրդում, անդամակցում է պաշտպանության ցանցին, իսկ 2018թ հունվարին հանդես է եկել Հաշմանդամություն ունեցող անձանց
հարցերով զբաղվող ազգային պլատֆորմ-ի ստեղծման նախաձեռնությամբ, որին անդամակցում են ոլորտում նշանակալի դերակատարություն ունեցող թվով 10 անկազմակերպություններ:

ՀԿ-ի առաքելությունը

 «Լիարժեք կյանք» ներառական հասարակության խթանման  հասարակական կազմակերպությունը նպաստում է հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար հավասար հնարավորությունների ստեղծմանը և նրանց մասնակցությանը հասարակական կյանքի բոլոր ոլորտներում՝ կարողությունների զարգացման, շահերի պաշտպանության և հանրության իրազեկման:

ՀԿ-ի Տեսլականը

<< Հասարակություն, ուր արժևորված են յուրաքանչյուրի կարողությունները>>։

ՀԿ-ի Կարգախոսը

<< ԼԻԱՐԺԵՔ ԿՅԱՆՔ յուրաքանչյուրի և բոլորի  համար>>։

ՀԿ-ի ռազմավարական ուղղությունները

•Հաշմանդամություն ունեցող  անձանց կրթությանն առնչվող քաղաքականություն
•Սոցիալական ծառայությունների որակ և հասանելիություն
•Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքներ

Ընթացիկ ծրագրեր

Հիմնադրումից ի վեր` կազմակերպությունն իրականացրել է տասնյակից ավելի նախագծեր և ծրագրեր: Գործընկերային հիմունքներով՝ մասնակցել համախոհ կազմակերպությունների բազմաթիվ նախաձեռնությունների իրականացմանը:

Ծրագիր 1․ «ԼԻԱՐԺԵՔ ԿՅԱՆՔ» լրատու

Ժամանակահատվածը` 2007 2015թթ.

Գործունեություն՝ լուսաբանում է ՀԿ-ի ընթացիկ գործունեությունը, անդրադառնում ոլորտի հիմնախնդիրներին

Ծրագիր 2․ Լիարժեք կյանք հաշմանդամներին

Ժամանակահատվածը՝ 2007-2008 թթ.

Գործունեություն՝ Լոռու մարզում բնակվող հաշմանդամություն ունեցող անձանց շահերի պաշտպանությանն ուղղված իրազեկում։

Ծրագիր 3․  Բազմազանության պուրակ

Ժամանակահատվածը՝ 2014թ. Հունիս

Գործունեություն՝ ակտիվության խթանում Ստեփանավան քաղաքում` բազմազան սոցիալական խմբերի ներառման միջոցով։

Ծրագիր 4․  “GLOBSYS” ուսումնաարտադրական կենտրոն

Ժամանակահատվածը` 2006թ.

Գործունեություն՝ Աշխատում են հաշմանդամություն ունեցող անձինք

 

Ծրագիր 5․ Ստեփանավանի հատուկ կարիքներով անձանց կրթության և զարգացման համայնքային կենտրոն

Ժամանակահատվածը՝ 2001 թվականից մինչ օրս

Գործունեություն՝ ուսումնական և զարգացման խմբակներ, իրավախորհրդատվական և տեղեկատվական ծառայությունների մատուցում: Կենտրոն հաճախող երեխաներից շատերի համար հնարավորություն է տնային մեկուսացումից ժամանակավորապես ազատվելու և հասակակիցների հետ շփվելու:

Ծրագիր 6․ Խոսենք նույն լեզվով

Ժամանակահատված՝ 2017թ. դեկտեմբերի 1-ից մինչև 2018թ. նոյեմբերի 30- ը

Գործունեություն՝ ՀՀ Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության հետ համագործակցությամբ հաշմանդամության ճանաչման նոր մոդելի և կարիքների գնահատման գործիքի վերաբերյալ իրազեկությանը ուղղված միջոցառումների կազմակերպում։

Ծրագիր 7․ Համատեղելով ջանքերը

Ժամանակահատված՝ 2018 թվականի հունվարի 15-ից 2018 հունիսի 15-ը

Գործունեություն՝ Հաշմանդամություն ունեցող անձանց հարցերով զբաղվող ազգային պլատֆորմի. անդամ կազմակերպությունների հետ համատեղելով ջանքերը հանրային քաղաքականության բարելավման շահերի պաշտպանության արշավի իրականացում՝ կլոր սեղան քննարկումների, օրենսդրական լսումների խթանման, ինչպես նաև Պլատֆորմի կարողությունների զարգացման միջոցով։

 

Ծրագիր 8․ Ամեն ինչ մեզ համար, մեզ հետ

Ժամանակահատվածը՝ 2010-2012թթ.

Գործունեությունը՝ սոցիալական, իրավական (քաղաքացիական հասարակության կայացում` հավասար հնարավորությունների արմատավորում, քաղաքացիական ակտիվության խթանում և օրենսդրական բարեփոխումների մշակում:

Զեկույց

 Զեկույցը պատրաստվել է «Ամեն ինչ մեզ համար՝ մեզ հետ» ծրագրի շրջանակներում։ Իրականացնողը «Լիարժեք կյանք» բարեգործական հասարակական կազմակերպությունն է՝ «Փարոս», «Աստղացոլք», «Լուսաստղ», «Թալին-Հույս» հասարակական կազմակերպությունների հետ համատեղ: Ծրագիրը ֆինանսավորում է Եվրոպական միությունը։ Զեկույցը նպատակ ունի պարզելու Հայաստանի Հանրապետությունում հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավական, մատչելիության, որակյալ և մատչելի կրթության, բժշկական օգնության և զբաղվածության ապահովման վիճակը, ներկայացնելու իրավիճակային վերլուծությունները և դրանց հիման վրա՝ մշակել առաջարկություններ: Փաստաթղթի մշակման ժամանակ ուսումնասիրություն է կատարվել և դիտարկվել են պաշտոնական կայքեր, մի շարք օրենքներ և ենթաօրենսդրական փաստաթղթեր։ Այսպիսով` վստահաբար կարելի է նշել, որ սույն հետազոտության արդյունքները ցույց են տալիս, որ վերջին տարիներին Հայաստանում որոշակի ոլորտներում դրական տեղաշարժեր են նկատվում հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավական պաշտպանության առումով, թեև բազմաթիվ չլուծված խնդիրներ կան` հասարակության անհանդուրժողականությունից մինչև պետական 4 քաղաքականության թերի ընթացակարգեր։ Հայաստանի Հանրապետությունը վերջին տարիներին որդեգրել է հաշմանդամության սոցիալական մոդելի վրա հիմնված քաղաքականություն, ինչը ենթադրում է հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների ապահովում, հավասար պայմանների ստեղծում: Մեր երկրում հաշմանդամության ոլորտում տարվող աշխատանքները նպատակաուղղված են ՀՈւԱ -ների սոցիալական պաշտպանությանը բոլոր բնագավառներում (իրավական, տնտեսական, շրջապատող միջավայր և այլն), ՀՈւԱ –ների համար երկրի մյուս քաղաքացիների հետ համահավասար հնարավորություններ ապահովելուն, կենսագործունեության բոլոր ոլորտներում նրանց համար հավասար պայմանների ստեղծմանն ու հավասար հնարավորությունների ապահովմանը: Հնարավորինս հավասար պայմաններ ստեղծելու համար միջավայրի մատչելիության ապահովման հետ զուգընթաց կարևոր է նաև հաշմանդամություն ունեցող անձանց սոցիալական, հոգեբանական, մասնագիտական վերականգնման լիարժեք կազմակերպումը, ինչը կնպաստի ՀՈւԱ -ների անձանց կրթության, զբաղվածության և հասարակական գործընթացներին ակտիվ մասնակցությանը:»

Աղբյուրը՝

https://fulllife.am/

«ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ԴԵՐՆ ՈՒ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐԻ ՀԱՂԹԱՀԱՐՄԱՆ ԳՈՐԾՈՒՄ»․ Արմեն Եզեկյան

Մենք ձգտում ենք այնտեղ, ուր դռները փակ են: Մի վախեցեք ձեր ճանապարհին պատահած դռները բացելուց, դրանց բանալին միշտ ձեր գրպանում է:

«Մարդու կյանքը հասարակության հետ ունեցած բազմազան փոխհարաբերությունների ամբողջությունն է:[1] Կան դեպքեր, երբ նկատվում են այդ մարդկային հարաբերությունների զարգացման խանգարումներ: Հատկապես կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված անձինք` առանց տարիքային սահմանափակման սոցիալական խոչընդոտների պատճառով հաղորդ չեն դառնում շրջապատող աշխարհի երևույթներին ու մշակութային արժեքներին և ձեռք են բերում օտարվածության կարգավիճակ: Չունենալով ինքնուրույն գոյատևման, զարգացման և դրսևորման հնարավություն` նրանք ապավինում են այլոց աջակցությանը, բարությանը և բարեգործությանը[2]:

«Փոփոխությունների այժմյան մեր ժամանակաշրջանում առաջանում են սոցիալական կյանքին մասնակցաբար ընդգրկվածությունից դուրս մնացած մարդկանց, խմբերի վերստին ընդգրկելու, ուստի և հասարակություն - մարդ, - ընտանիք, -խումբ կտրված փոխադարձ վերականգնման, մարդկային կեցողության բարոյական, հոգեբանական, տնտեսական, կրթական, աշխատանքային և այլ բաղադրիչներում աջակցության իրագործման համար որոշակի աշխատանքների կազմակերպման խնդիրներ»[3]:

Մարդասիրական հարաբերությունները բարերար ազդեցություն են ունենում մարդու ֆիզիկական և հոգեկան առողջության վրա, նպաստում մարդու պոտենցիալ հնարավորությունների զարգացմանը[4]:

Երկրի սոցիալ-տնտեսկան, սոցիալ-քաղաքական կայուն իրավիճակը կախված է ոչ միայն ժողովրդի բարի կամքից, այլև սոցիալական հիմնախնդիրների ծանր հետևանքների չեզոքացմանը, մեղմացմանը և վերացամանն ուղղված կառավարության կողմից իրականացվող նպատակաուղղված միջոցառումներից: Սոցիալական կամ կենսական հիմնախնդիրների լուծման համար ներգրավված պետք է լինեն քաղաքացիների տարբեր միավորումներ, ի դեմս տարբեր հասարակական կազմակերպությունների և սոցիալական ինստիտուտների:[5]

Հասարակությունն իր հիմնախնդիրների հաղթահարման կամ սպասարկման համար ստեղծված սոցիալական ինստիտուտների և ծառայությունների հետ, պետք է համագործակցի այն կազմակերպությունների հետ, որոնք պատրաստ են տրամադրել նրան մասնագիտական օգնություն:

«Ժամանակակից գիտության տերմինաբանությամբ այդ գործունեությունն անվանվում է սոցիալական աշխատանք»[6]:

Մասնագիտական գրականության մեջ և աշխատանքային գործունեության արդյունքում ի հայտ է եկել այն փաստը, «որ սոցիալական աշխատանքի օբյեկտը հանդիսանում է մարդկանց կարիքավորությունը»[7]:

Մասնագիտական օգնություն ցուցաբերելու համար սոցիալական աշխատողի համար անհրաժեշտ պայմաններից են`[8]

Ø Սոցիալական ոլորտի օրենքների իմացության հետ մեկտեղ կարևոր է երկրի վարչական համակարգի մասին տեղեկացվածություն.

Ø Աշխատուժի շուկայի մասին իրազեկվածությունը, քանի որ առկա է անմիջական կապ սոցիալական սեկտորի և աշխատուժի շուկայի միջև:

Ø Քաջատեղյակ լինի սոցիալ-տնտեսական քաղաքականությանը, ի գործ ածվող մեխամիզմներին, որոնք կանգնած են սոցիալական օրենսդրության և կառավարման թիկունքին:

Ø Տեղյակ լինի առողջապահական ոլորտին, ուղղվածություն ցույց տալու համար.

Ø Քաջածանոթ լինի անձի հոգեբանությանը, որովհետև առնչվում է մարդու հոգեկան գործընթացների, վիճակների և հատկությունների հետ:

Սոցիալական աշխատանքը որպես գիտություն առաջ է քաշում տարբեր տեսություններ, որոնք վերլուծաբար նկարագրում և մեկնաբանում են սոցիալական աշխատանքի դերը և գործառույթները հասարակությունում։ Այս ամենն ավելի լավ հասկանալու համար պետք է նախ և առաջ պատկերացնել, թե ինչպիսի տեսություններ կան սոցիալական աշխատանքում։

Սոցիալական աշխատանքի տեսությունները բաժանվում են երեք խմբի`

Ø  տեսություններ, որոնք քննարկում են այն հարցը, թե ինչ է սոցիալական աշխատանքը, և որն է դրա նպատակը ու դերը հասարակությունում. ընդհանուր տեսություններ,

Ø  տեսություններ, որոնք ուսումնասիրում են խորհրդառուի ով լինելը՝ խոցելի խմբերի առանձնահատկությունները, իրավիճակը և հիմնախնդիրները, դրանց առաջացման պատճառները և հետևանքները,

Ø  տեսություններ, որոնք ներկայացնում են, թե ինչպես պետք է իրականացնել սոցիալական աշխատանքը, այսինքն` ինչպես պետք է հաղթահարվեն հիմնախնդիրները:[9]

Ընդ որում՝ վերջիններում առանձնանում են՝

1) մեթոդներ, որոնք ներկայացնում են խորհրդառուի հետ աշխատանքի հնարավորությունները և մոտեցումները ըստ միավորումների՝ անհատ, խումբ, ընտանիք կամ համայնք, սոցիալական ծառայությանն ինտեգրված կառույցներ՝ ելնելով առանձին անհատի կամ միավորման առանձնահատկությունից և գործունեության օրինաչափություններից,

2)մոդելներ, որոնք հանդիսանում են տարբեր հիմնախնդիրների վերլուծություններ և դրանց լուծման եղանակներ։

Այսինքն` սոցիալական աշխատանքի արդյունավետ պրակտիկան անհնար է առանց սոցիալական աշխատանքի մոդելների, որոնք հանդիսանում են տարբեր հիմնախնդիրների տեսական վերլուծություններ և դրանց լուծման եղանակներ։

Մոդելը տեսության վրա հիմնված մասնագիտական հնարքների ամբողջություն է, որի հետևողական իրականացումը բերում է հիմնախնդրի պատճառների բացահայտմանը, և մատնանշում է լուծման ուղիները։

 Հիմք ընդունելով տևողության չափորոշիչը` սոցիալական աշխատանքում առանձնացնում են կարճատև, միջին տևողության և երկարատև մոդելներ։ Կարճատև մոդելները ստեղծված են հրատապ հիմնախնդիրների լուծման կամ  կարճատև իրավիճակների հաղթահարման նպատակով, իսկ միջին տևողության և երկարատև մոդելներն ուղղված են խորը արմատացած հիմնախնդիրների հաղթահարմանը։[10]

Սոցիալական ծառայության մեջ ավելի պրկտիկ է կիառել ընդհանրական մոտեցման մեթոդը: Այն հնարավորություն է ընձեռնում մասնագիտորեն շփվելով ու ստեղծելով վստահության հարաբերություններ, ախտորոշել, բացահայտել անձանց, ընտանիքների, երեխաների յուրահատկությունները և համագործակցել համայնքների համապատասխան ծառայությունների հետ: Սոցիալական աշխատանքը հիմնված է համալրության սկզբունքների վրա, համապատասխան տեղեկատվական աղբյուրներ (միջավայր, հարազատներ, առողջության, հոգե-սոցիալական վիճակը), ինչպես վաղ միջամտություն և օկուպացիոն թերապիայի, նկարագրվում է համակարգի մոտեցումները և նման տեխնոլոգիաները սոցիալական ծառայության մեջ:[11]

Սոցիալական աշխատողի գործունեությունն առավել չափով կապված լինելով բազմաբնույթ ու բազմագործոն խնդիրներ ունեցող շահառուների հետ, ուստի խնդիրներին արդյունավետ և ադեկվատ լուծում տալու համար պետք է առաջնորդվել անհատական, ընտանեկան, խմբային, համայնքային աշխատանքային մեթոդաբանությամբ՝ միջոցներ փնտրելով ավելի բարձր սոցիալական համակարգում:[12]

Սոցիալական աշխատողն առաջնորդվելով «ընդհանրական[13]» մոտեցմամբ՝ իր գործունեությունը ծավալում է 4 մակարդակներում:

·         Միկրոմակարդակ –սոցիալական աշխատանքն ուղղված է անձանց և ընտանիքների կարիքների բավարարմանը,

·         Միջմակարդակ- աշխատանքն իրականացվում է կազմակերպությունների և համայնքների հետ,

·         Մակրոմակարդակ-գործունեությունը ծավալվում է համայնքների և ամբողջ հասարակության հետ,

·         Մասնագիտական միջամտություն, որի նպատակն է ձեռք բերած արդյունքների գիտական վերլուծությունը և ընդհանրացումը, մասնագիտական կրթության ոլորտում տարածումը:

Ընդորում,  աջակցության սոցիալական ծառայությունը խորհրդառուին օգնում է իր ներուժը և ընդունակություններն (կրթություն, զբաղվածություն, աշխատանք, շարժունակություն, հաղորդակցություն, վարքի կառավարում և դրսևորում) իրագործելու և ստեղծագործական նախաձեռնություն դրսևորելու գործում: Այն չի խնամակալում մարդուն և չի զրկում նախաձեռնությունից, այլ ընդհակառակը` նրան մղում է ինքնորոշման և կենսական իրավիճակներն ինքնուրույն կառավարելու ձգտմանը, ընդլայնում են նրա հնարավորությունները:[14]

Սոցիալական հիմնախնդիրները լինելով բազմաբովանդակ՝ գտնվում են մի քանի գիտությունների հատման կետում, առանձնապես տնտեսագիտության, սոցիալական քաղաքականության և սոցիալական աշխատանքի: Հիմնախնդիրների լուծումը պահանջում է համալիր մոտեցում սոցիալական քաղաքականությանը ուղղված միջոցառումների մշակմանը, ինչպես նաև սոցիալական աշխատանքի ակտիվ մասնակցությամբ:

Սոցիալական աշխատողների խորհրդառուները սոցիալական խնդիրներ ունեցող մարդիկ են: Նրանք կարող են լինել դժբախտ, նրանց տեսքը կարող է բավականին տհաճ լինել, նրանց վարքագծի անհատական, խմբային կամ ազգային կարծրատիպերը կարող են թվալ անսովոր և անընդունելի: Այդ հարցում միակ չափանիշը մասնագիտական օգնության կարիքն է և ուղղակի անձնական շփումները Հաղորդակցման գործընթացում սոցիալական աշխատողը գնահատում է այցելուի վիճակը և նրահ հիմնախնդրի էությունը, ճանաչում է նրա անձը և վարքագիծը, հանձնարարականներ է տալիս և խորհրդատվություն իրականացնում, թեթևացնում է անձնական ապրումների ծանրությունը: Մի շարք պատճառների բերումով, որոնց թվում` որոշ թեմաների արգելված լինելը, այցելուների վախը կամ ամաչկոտությունը, իրենց հիմնախնդիրների իրականէությունը չհասկանալը, դրանք իրենցից իսկ քողարկելու ցանկությունը պատճառ են դառնում, որ այցելուն իր վիճակի իրական պատկերը գիտակցաբար կամ անգիտակցաբար խեղաթյուրի: Սոցիալական աշխատողը պետք է կարողանա տեղեկատվություն ստանալ ոչ միայն զրուցակցի խոսելուց, այլև նրա ձայնի ելևէջներից, դեմքի արտահայտություններից, մարմնի տարբեր մասերի շարժումներից, ժեստերից, լռելուց և այլն: Այլ կերպ ասած, սոցիալական աշխատողը պետք է կարողանա ընկալել «մարմնի լեզվով»[15] փոխանցվող տեղեկատվությունը: Այլ կերպ ասած` Որևէ համայնք մուտք գործելուց առաջ, նրա մշակույթին և ավանդույթներին ծանոթանալու համար անհրաժեշտ է բացել դռները:

Այսպիսով` աշխատանքում արագ, ճիշտ կողմնորոշվելու և գործելու համար սոցիալական աշխատողին անհրաժեշտ են տարբեր բնագավառի գիտելիքներ և հարուստ փորձ` պայամանավորված զանազան հոգսեր ու կարիքներ ունեցող տարբեր տարիքի սոցիալական դիրքի ու կարգավիճակի, ինտելեկտի, հայացքների ու համոզմունքների տեր անձանց հետ ամեն օր ու անընդհատ շփվելու դիտավորությամբ:

Մարդկանց սոցիալական տնտեսական հարմարվողականության պատճառը հանդիսանում է իրենց մասին հատկացված արտոնությունների վերաբերյալ սուղ տեղեկացված լինելը:[16] Հասարակության տեղեկացվածությունը բարձրացնելու համար էական զգալի ջանքեր պահանջվում է բազում մասանգետներից, բժիշկներից, հոգեբանններից, մանկավարժներից, իրավաբաններից, հատկապես` սոցիալական աշխատողներից և այլոց կողմից[17]: Մասնագիտության բերումով, սոցիալական աշխատողը գործնականում հանդեսէ գալիս որպես նշված բնագավառների մասնագետների կողմից իրականացվող աշխատանքների կոորդինատոր:

Անհարժեշտ է ոչ միայն պետության աջակցությունը, այլև միջազգային, ոչ պետական ու մասնավոր կազմակերպություների, անհատների, մասնագետների հետ հմագործակցության միջոցով ինֆորմացիայի փոխանակմամբ վերլուծել հիմնախնդիրը և գտնել հաղթահարման ուղիներ: Պետությունը պետք է աջակցի, նեցուկ լինի այն կազմակերպություններին, անհատներին, որոնք զբաղվում են հաշմանդմաների և կյանքի դժարին իրավիճակում հայտնված անձանց հիմնախնդիրներով, այլ ոչ թե արհեստականորեն խոչըդոտներ առաջացնի: Քաղաքակիրթ երկրներում ստեծվում են պայամաններ նրանց համար, ովքեր օգնում են նման խմբերին:[18]

Բոլոր վերը նշված խնդիրներին լուծում տալն ու հնարավորինս թեթևացնելը բավականաչափ բարդ գործընթաց է, քանի որ մարդիկ որքան նման են միմյանց, նույնքան էլ տարբեր, նաև տարբեր են հանգամանքները:

Սոցիալական աշխատանքի բնութագրում

«Սոցիալական աշխատողը կարևորում է նախ մարդուն, ապա` նրա հիմնախնդիրները»[19]:

Վեջիններս տեսնելու համար անհրաժեշտ է սեր և հարգանք տածել մարդու հանդեպ: Որովհետև «Ով ունի արդյոք բազեի նման սրատես աչքեր, եթե ոչ` «Սերը»:[20]

Սոցիալական աշխատողն ունի ձեռքեր` օգնելու մյուսներին, ոտքեր` շտապելու խոցելի մարդկանց մոտ և աչքեր` տեսնելու մարդկանց խնդիրներն ու կարիքները…[21]

Այդ ամենն իրագործելու համար անհրաժեշտ է սոցիալական աշխատողը դրսևորի մեծ Կամք[22]: «Կամքը վստահություն է սեփական ուժերի հանդեպ»[23]: Կամքը գիտակցության գործնական կարևոր դրսևորումներից է: Կարծում եմ, որքան բարձր է մարդու գիտակցական մակարդակը, այնքան մեծ է նրա կամքը: Կամքի ուժը բարու գործակիցն է: Կամքի տեր մարդն իր առջև բարին պատակներ է դնում և ձգտում հասնել դրանց: Նպատակն ամուր հիմնասյունն է: «Ուր կամք կա, այնտեղ կա և ճանապարհ»[24]: Սոցիալական աշխատողն ունի անհաղթելի ոգու կորով, որովհետև ունի նպատակ:

Կյանքը մեզ անսահման տևողությամբ չի տրված: Վարդգես Պետրոսյանն իր «Ապրած և չապրած տարիներ» վեպում գրում է. «Մարդու կյանքը նման է լուցկու տուփի, որտեղ օրըստօրե ավելանում են այրված հատիկները»[25]: Կարծում եմ, սոցիալական աշխատողն ամեն մի հատիկի պես երկար պետք է վառվի նպատակին և արդյունքի հասնելու, ինչպես նաև մարդկանց օգտակար լինելու համար: Իսկ եթե միանգամից են այրվում այդ հատիկները, ապա տեղի է ունեում կարողությունների սպառում կամ մասնագիտական այրում: Վերջինիս վերականգնումը շատ ջանքեր է պահաջում:»

Կյանքն իր դռները բացում է այն մարդու առջև, որը գիտի, թե ուր է գնում:

Ապրել, ապրել, այնպես ապրել,

Որ ուրիշի խինդով խնդաս,

Որ ուրիշի ցնծությունով

Ինքդ էլ ցնծաս, ինքդ էլ թնդաս:

Ու թե հանկարծ անպետքություն քեզ համարես,

Թե ինքդ քեզ արհամարես ու համառես,

Քեզ հետ վիճի՛, քեզ մի՛ զիջի

Համբերատար քեզ հետ խոսի,

Հակառակում քեզ համոզի:

Դու, որ սխալվես, սակայն չես ստի

Կկորցնես հաճախ, բայց նորից կգտնես,

Դու, որ սայթաքես ու վայր ընկնես

Կընկնես, սակայն երբեք չես ծնկի:

Այլ կմագլցես կատարից կատար

Կելնես անվերջ, կբարձրնաս վեր՝

Այս ահեղ դարից առնելով թևեր…

Կելնես, որ ողջ աշխարհը տեսնես,

Շահածով խնդաս, կորուստը սգաս:

Լինես մնաս ամենքի հետ,

Հարուստ դառնաս, ինչպես լայն տափաստան:

Մեկ տեղ հանկարծ ընդհարձակվես,

Մեկ տեղ դառնաս գունդ ու կծիկ.

Մեկ տեղ բացվես, մեկ տեղ փակվես՝

Ինչպես նամակ կամ բացիկ…:

Կյանքդ խասնես նրանց կյանքին,

Նրանց կյանքն էլ քեզ ենթարկես,

Տրվես նրանց լույսի նման

Եվ չխաբես հույսի նման:

---

[1]Տե՛ս, Խաչատրյան. Մ.Մ., Մարդու էության և գոյության հարաբերակցության հարցի շուրջ, Բանբեր Երևանի համալսարանի, Եր., 2005, 1(115), էջ 33: 

[2] Տե՛ս, Global development voices: Living with disabilities,Էլ. Ռեսուրս, www.theguardian.com, 13:19, 10.11.2014:

[3]Տե՛ս, Քոչարյան Ռ., Ջիջյան Ա.Ռ., Սոցիալական աշխատանքը, բարեգործությունը և «Քրիստոնեական կենսակերպի արմատավորումը», ԴԱԼԼ հրատարակչություն, Եր. 2009, էջ 147:

[4]Տե՛ս, Խաչատրյան Մ.Մ., Սոցիալական կյանքի դինամիզմը և մարդկային զարգացման նոր միտումները. էջ 8:

[5]Տե՛ս, Մեթոդական ուղեցույց տարեցների և հաշմանդամների հետ աշխատող սոցիալական աշխատողների համար, Աշխատանքի և սոցիալական հեազոտությունների ազգային ինստիտուտ, Երևան 2003, էջ 15:

[6]Տե՛ս, Քոչարյան Ռ., Ջիջյան Ա.Ռ., Սոցիալական աշխատանքը, բարեգործությունը և «Քրիստոնեական կենսակերպի արմատավորումը», ԴԱԼԼ հրատ., Եր. 2009, էջ 147:

[7]Տե՛ս, Քոչարյան Ռ., Ջիջյան Ա.Ռ., Սոցիալական աշխատանքը, բարեգործությունը և «Քրիստոնեական կենսակերպի արմատավորումը», ԴԱԼԼ հրատարակչություն, Եր. 2009, էջ 167:

[8]Տե՛ս, Արդյունավետ սոցիալական աշխատանք, Սոցիալական աշխատողների համար ձեռնարկ, ՀՀ Սոցիալական Ապահովության, Զբաղվածության,  Բնակչության տեղաշարժի և փախստականնների հարցերի նախարարություն, Եր., 1996, էջ 27-28:

[9]Սոցիալական աշխատանքի մոդելները և դրանց դասակարգումը..Էլ.ռեսուրս, armsocwork.blogspot.com/2017/09/blog-post_27.html

[10]Սոցիալական աշխատանքի մոդելները և դրանց դասակարգումը..Էլ.ռեսուրս, armsocwork.blogspot.com/2017/09/blog-post_27.html

[11]Տե՛ս, Тетерский С.В. В ведение В социальную работу, Учебное пособие для высшей школы, “Академический проект”, 2001, ст. 452-454.:    

[12]Տե՛ս, ԵՊՀ սոցիոլոգիայի ամբիոն և ՀՀ Սոցիալական ապահովության նախարարություն, Սոցիալական աշխատանքի մեթոդներն ու հետազոտական սոցիալական աշխատանքի մեթոդները, Ողեցույց սոցիալական աշխատողների համար, Եր. 2002:

[13]Սոցիալական աշխատանքի հանրագիտարանում «ընդհանրական մոտեցումը» սահմանվում է որպես՝

1.      մոտեցում, որում հավասարապես ուշադրության կենտրոնում է և՛ անձը, և՛ միջավայրը.

2.      գործընթաց, որը սկիզբ է առնում խորհրդառուի կամ նրա համակարգի կողմից օգնություն ստանալու նատակով ներկայացված եզակի իրավիճակից և ապա՝ ընտրում այդ իրավիճակի բացատրության նպատակով առավել համապատասխան տեսություն կամ տեսություններ և կիրառում միջամտության ստրատեգիաները, որը կարգավորելու են այդ իրավիճակը.

3. պարտավորություն՝  հասցնել առավելագույնի հումանիզմը, և խորհրդառուի իրավասությոնները, երբ իրականացվում է մասնագիտական գործունեությունը: Հղումն ըստ Քոչարյան Ռ., Ջիջյան Ա.Ռ., Սոցիալական աշխատանքը, բարեգործությունը և «Քրիստոնեական կենսակերպի արմատավորումը», ԴԱԼԼ հրատարակչություն, Եր. 2009, էջ227:

[14]Տե՛ս, Тетерский С.В. В ведение В социальную работу, Учебное пособие для высшей школы, “Академический проект”, 2001, ст. 420-421.  

[15]«Մարմնի լեզուն »սոցիալական աշխատողի և այցելուների հաղորդակցման լեզվի կարևոր բաղկացուցիչ մասն է:

[16]Տե՛ս, Տե՛ս, Корчагина Д.М. Социально-экономическая адаптация инвалидов в современных условиях. Весник  Самарского государственного экономического университета. 2012.¹10(96)  УДК 364 ТВ  2012, ст 77:

[17]Տե՛ս, Смычек В.Б., Лещенская Т.М., Копыток А.В., Глинская Т.Х., Чапко И.Я., Галикова В.В., Львова Н.Л., Власова-Розанская Е.В., Соверамнныеа проблемы инвалидности, Проблемы статьи и обзоры,  Вопросы организации и информатизации здравахранения # 1, 2012, էջ 19:

[18]Տե՛ս, Global development voices: Living with disabilities, էլ. ռեսուրս, www.theguardian.com, 13:19, 10.11.2014

[19]«Սոցիալական աշխատանքն արդի սոցիալական բարեփոխումների համատեքստում, իրականություն և հեռանկարներ» միջազգային գիտագործնական խորհրդաժողով, 26.04.2012:

[20] Շիլլեր «Դոն Կալոս»

[21]«Սոցիալական աշխատանքն արդի սոցիալական բարեփոխումների համատեքստում, իրականություն և հեռանկարներ» միջազգային գիտագործնական խորհրդաժողով, 26.04.2012:

[22]Կամքի բացատրություն՝ 1.Մարդկային հոգեբանության հատկանիշներից մեկը, որն արտահայտվում է իր առջևդրված նպատակների՝ ձգտումների իրականացման հասնելու կարողությամբ՝ ունակությամբ: 2. Ցանկությունների՝ ծրագրածիև նպատակի իրականացման գիտակցական ձգտում, տոկունություն, համառություն: 3. Ցանկություն, պահանջ: 4. Հաճություն, բարեհաճություն, համաձայնություն: 5. Դիտավորություն, մտադրություն: Էլ. ռեսուրսhttps://bararanonline.com/կամք:

[23] «Կամքը վստահություն է սեփական ուժերի հանդեպ», էլ. ռեսուրսhttps://www.qahana.am/am /interviews/ dialogue/

[24] Մուրացան «Առաքյալը»

[25]Պետրոսյան Վարդգես  «Ապրած և չապրած տարիներ» վեպ, Երևան,<<Սովետական գրող>> հրատարակչություն, 1980թ.