Գեշտալտ թերապիան հոգեբանական պրակտիկայի բավականին հետաքրքիր ու կարևոր ուղղություններից մեկն է: Դրա
հիմնադիրը համարվում է Ֆրից
Պերլզը: <<Գեշտալտ>> նշանակում է ձև, պատկեր: Հոգեբանության մեջ այդ բառի տակ հասկանում են մասերի մենահատուկ կազմավորում, որը հանդես է գալիս մեկ ամբողջության տեսքով: Այն կոչված է ընդլայնելու մարդու գիտակցությունն ու դրա միջոցով հավելելու ներանձնային ամբողջականությունը, կյանքի լեցունությունն ու արտաքին աշխարհի և մադկանց հետ հաղորդակցման կարողությունը:
Ինչպես նշում է Ջոն Էնրայտը
. <<Գեշտալտը գերմաներեն բառ է:
Այն նշանակում է համակարգված
ամբողջություն, ընդգծում է շփման մեջ ամբողջական
կոնտեքստի կարևորությունը: Մեր շփումը
սահմանափակվում է սպիտակ թղթի վրա սև հետքերի քանակությամբ>>:
Գեշտալտ
թերապիան ընդգրկված է
ընդհանուր էկզիստենցիալ կամ հումանիստական թերապիայի մեջ: Համաձայն գեշտալտ թերապիայի
ներկայացուցիչների կարիք չկա ինչ-որ տեղ գնալ կամ ինչ-որ բան անել, որ կատարյալ
դառնաք, դուք կատարյալ եք առանց դրա: Կատարելության ձևը կարող է նաև փոխվել, բայց
այն որ դուք կատարյալ եք, դա կախված չէ ձևից, այնպես ինչպես երջանկության և
կատարելության զգացումը կախված չէ ձգտումների մակարդակից, խնդիրերի
առարկայությունից, քանի որ այն ամենը, ինչ կապված է երջանկության ձեռք բերման հետ,
դա ընկալման փոփոխությունն է: Այս փոփոխությունը կայանում է նրանում, որ սկսես
մտածել ոչ թե այն մասին, թե ինչ կարող էր կամ պետք էր արված լիներ, այլ ինչ ունես
դու հենց հիմա և հենց այս պահին. հարակավոր է զգալ և վայելել այդ ամենը: Գեշտալտ
թերապիան ներառում է հետևյալ դրույթները`
·
Օրգանզիմի գլխավոր ֆունկցիան դրա ամբողջականության կամ
գեշտալտների սեղծումն է, որն արտահայտվում է ձևերի, իրավիճակների միջոցով:
·
Չավարտված ձևերի պարբերական գոյությունը հանգեցնում է
նյարդային խանգարումների: Այցելուն կարող է հասկանալ և ստեղծել իր
<<ես>>-ը որպես ամբողջական անձ, եթե ուշադրությամբ հետևի
տեղեկատվության արտաքին կամ ներքին հոսքերին:
·
Լրացնելով և ավարտելով անավարտ իրավիճակները,
չբավարարված պահանջմունքները` անհատը ինքնակարգավորում և պահպանում է այլ մարդկանց
հետ ունեցած դինամիկ հավասարակշռությունը:
Մի խոսքով, թերապիան ուղղված է սեփական արժեքի և նշանակության գիտակցմանը,
ինքնագիտակցմանը:
Գեշտալտ թերապիայի էությունը
հասկանալու համար պետք է ուսումնասիրել
այն հիմնական սկզբունքները,
որոնցով իրականացվում է գեշտալտ թերապիան:
Դրանք են.
“Այստեղ և հիմա”
“Այստեղ և հիմա” սկզբունքը կամ ներկա պահի վրա կենտրոնացումը,
թերևս, կարելի է համարել գեշտալտ
թերապիայի կարևորագույն սկզբունք: Էությունը կայանում է
նրանում, որ սեանսի ընթացքում
թերապևտը հաճախ է դիմում
այցելուին, հասկանալու համար, թե վերջինս
ինչ է
մտածում, զգում տվյալ պահին:
Եթե այցելուն պատմում է
անցյալից ինչ-որ դեպքի մասին, թերապևտը
խնդրում է ներան տեղափոխել
այն ներկա իրավիճակ և
պատկերացնել, թե ինչ զարգացում
կունենա դեպքը, եթե կատարվի հիմա: Արդյունքում հաճախ է
պատահում, որ մարդիկ խուսափում են ներկայի հետ բախումից և խորասուզվում են անցյալի հիշողությունների մեջ կամ երևակայում ապագայի
մասին:
“Ես և դու”
Արտացոլում է մարդկանց մեջ բաց անմիջական
շփումը: Այցելուները որևէ մեկին վերաբերող
հայտարարությունները հաճախ հասցեատիրոջը չեն ուղղում,
դրանով իսկ բացահայտելով իրենց ուղիղ ու
միանշանակ արտահայտվելուց խուսափելն ու չուզենալը: Շփումից խուսափելը կարող է հանգեցնել
այցելուի մեկուսացման, ուստի թերապևտը
խրախուսում է խմբի անդամների` միմյանց
հետ շփվելուն ու հաղորդակցմանը:
“Հայտարարությունների
սուբյեկտիվացում”
Այս սկզբունքը կապված
է այցելուի` իրավիճակի մեջ ներգրավվածության ու պատասխանատվության հետ: Հաճախ
մարդիկ խոսում են իրենց մարմնի, զգացմունքների, մտքերի ու
վարքի մասին կողքից, սուբյեկտիվորեն: Թերապևտը
հաճախ արհեստական կոնֆլիկտ
է ստեղծում այցելուի ու նրա`
սեփական որոշումների համար պատասխանատվությունից խուսափելու,
ուրիշներին մեղադրելու խնդրի հետ:
“Գիտակցման շարունակականություն”
Գիտակցումը որպես թերապիայի հիմք նշանակում է զգացմուքների սպոնտան հոսքի միտումնավոր կենտրոնացում,
տվյալ պահի ամբողջական
վերահսկում: Այս սկզբունքը անհատին
հասցնում է սեփական փորձի,
անվերջ վերբալացումներից հրաժարվելուն,
իրավիճակի մեկնաբանման ու նույնականացման:
Պարզագույն ուսումնասիրությամբ անգամ կարելի
է տեսնել, որ սոցիալական աշխատանքն
ու գեշտալտ թերապիան
ունեն, գուցե փոքր, բայց ակնհայտ
կապ:
Գեշտալտ թերապիան
ուղղված է մարդու գիտակցության ընդլայնմաը և սեփական մտքերի, ցանկությունների, նպատակների, արտաքին աշխարհի հնարավորինս լավ գիտակցմանը,
մարդու` սեփական արարքների համար պատասխանատվության զգացման առկայությանը, ինքնուրույն որոշումներ կայացնելու
կարողության զարգացմանը: Իսկ սոցիալական աշխատանքն
օգնում է մարդուն զարգացնել իր կյանքում
առկա խնդիրների ինքնուրույն լուծման
հնարավորություններն ու կարողություննրը: Կարելի
է ասել, որ սոցիալական աշխատանքն ու
գեշտալտ թերապիան որոշակի
համատեքստում մի ամբողջություն են կազմում:
Գեշտալտ թերապիան կիրառվում
է սոցիալական աշխատանքում մարդու անհատական
զարգացման, սեփական խնդիրների
հաղթահարման գործընթացում որպես շարժիչ, ուղորդող գործոն: Բացի այդ,
գեշտալտ թերապիայի պես սոցիալական աշխատանքու ևս կիրառվում է “այստեղ և հիմա” սկզբունքը “միջամտություն ճգնաժամային իրավիճակում” մոդելի իրականացման
ժամանակ:
Աղբյուրը՝
1. Гештальт,
ведущий к просветлению или пробуждение
от кошмара: Перевод Центр
гумаництичестких технологий “Человек”.: СПБ.: 1994.: Терминологическая правка
В.Данченко. К., 2002
2. Кьелл
Рудестам: Групповая Психотерапия:
Психокорекционные Группи: Теория и практика; М. :Прогресс, 1990 – СПБ. :
Питер Ком, 1998
