«Ես Հասմիկ Բունիաթյանն եմ և ես ունեմ հաշմանդամություն»․ աշխատանքային դժվարությունների մասին

 

Ողջույն։

Շնորհակալ եմ, որ ինձ հետ ես և ցանկանում ես լսել այն ամենը, ինչը ուզում եմ փոխանցել քեզ։

Ես Հասմիկն եմ և ես ունեմ հոգեկան առողջության խնդիր․ ես ունեմ երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում։

Ավելի վաղ մենք արդեն զրուցել ենք իմ խնդրի էության, առանձնահատկությունների, առաջացման հիմնական պատճառների, ինչպես նաև միջավայրային կարևորության մասին։

Այս հատվածում ցանկանում եմ խոսել աշխատանքում առաջացող այն խոչընդոտներից, որոնց բախվում եմ արդեն տարիներ շարունակ։

Կյանքի ինչ-որ տարօրինակ հրամայականով իմ «փոքրիկ ու չարաճճի ընկերը» ակտիվանում է հենց այն ժամանակ, երբ կյանքը վազում է, մարդիկ առաջ են շարժվում, երբ պիտի վայելել գարնան շունչն ու աշնան արևը, բայց դու ստիպված ես կռիվ տալ օրվա ընթացքի մեջ՝ փորձելով խաղաղ լինել առաջին հերթին ինքդ քեզ հետ, իսկ դա, կարող եմ հավաստիացնել, որ թերևս ամենից կարևորն է մեր ներքին ներդաշնակության համար։

Իսկ ի՞նչ անել, երբ ունես բնական ու պարզ ցանկություն՝ աշխատելու, արարելու, քո գործով որևէ դրական փոփոխության նպաստելու։

Ընտրում ես, իհարկե, պայքարելու ճամփան, հավաքում ուժերդ ու անցնում գործի․․․և հանկարծ սկսում են քեզ մտատանջել բազում կպչուն մտքեր առ այն, որ քեզ հետևում են, որ մարդիկ ու աշխարհը գործում են քո դեմ։

Ուզում ես գոռալ, որ հանգիստ թողնեն քեզ, որ դադարեն «վնասել» քեզ, բայց վախի ճիրաններում լռում ես ու դրանով ավելի խրթին դարձնում այդ ճահճից դուրս գալդ։

Եվ այդ ամենի արդյունքում դառնում ես անաշխատունակ, սահմանափակվում է ֆունկցիոնալությունդ, խաթարվում առանց էլ երերուն հոգեկան աշխարհդ, և որոշում ես դադար վերցնել նորից ու նորից։ Ասես շարունակ գտնվում ես այդ տեղապտույտի մեջ․․․

Իսկ ո՞րն է այն խելամիտ հարմարեցումը, որի կարիքը աշխատավայրում ունես ինքդ որպես խնդրի կրող․ թերևս չճնշող, հնարավորինս ապրումակցող և աջակից մթնոլորտը, այդ վերաբերմունքային մատչելիությունը, երբ կարող ես լինել լսված, ընդունելի, աշխատել որոշակի ժամանակահատված, ապա հանգստանալ, և նորից շարունակել, ինչը, ցավոք, ոչ միշտ է հանդիպում առօրյա մեր կյանքում, որի հետևանքն էլ հոգեսոցիալական հաշմանդամություն ունեցող անձանց մեկուսացումն է։

Շարունակելի․․․

Հաշմանդամության մոդելները

 

Հաշմանդամության վերաբերյալ պատկերացումները պատմության ընթացքում անընդհատ փոփոխվել են։ Ըստ այդմ էլ տարբերվել են հաշմանդամություն ունեցող անձանց վերաբերյալ և՛ հասարական ընկալումները, և՛ հանրային քաղաքականության շեշտադրումներն ու գաղափարաբանությունը։

Հաշմանդամության դիտարկման հայեցակարգերը բազմազան են՝ սկսած բարոյական-աստվածաբանականից մինչև հաշմանդամության սպեկտրային մոդել։ Քաղաքականության ձևավորման տեսանկյունից կարևորվում են հաշմանդամության հետևյալ երեք մոդելները. 

● բժշկական մոդել 

● սոցիալական մոդել 

● մարդու իրավունքների վրա հիմնված մոդել։

Յուրաքանչյուր մոդելի ստանձնմանը զուգահեռ փոփոխվել է հանրային քաղաքականության բովանդակությունը, շեշտադրվող առաջնահերթությունները և մոտեցումները։ 

Այսպես, եթե բժշկական մոդելը հաշմանդամություն ունեցող անձին դիտարկում է նրա մարմնի, հոգեկան աշխարհի, մտավոր կարողությունների լիարժեքության տեսանկյունից և, հետևաբար, ձևակերպում հաշմանդամություն 37 ունեցող անձանց վերաբերող քաղաքականության դրույթները՝ ըստ բժշկական բնութագրիչների, ապա մարդու իրավունքների վրա հիմնված մոդելն առանցքային է համարում հաշմանդամություն ունեցող անձի իրավունքները և քաղաքականությունը, ձևավորում մարդակենտրոն և իրավահենք։

 Բժշկական մոդել 

Հաշմանդամությունը դիտարկվում է անհատի խնդիր, որի պատճառը հիվանդությունը, տրավման կամ այլ առողջական խնդիր է, բնականից շեղվող երևույթ, որը պահանջում է հետևողական բժշկական միջամտություն։ 

Բժշկական մոդելը երբեմն անվանվում է նաև «անձնական դժբախտության» մոդել, քանի որ այն հաշմանդամությունը դիտարկում է հիմնովին բացասական լույսի ներքո։ Այն խղճահարություն առաջացնող վատ իրավիճակ է, որը անձի և ընտանիքի համար անձնական դժբախտություն է համարվում։ Հետևաբար, հաշմանդամությունը նորմայից շեղում է համարվում։ «Անդամալույծ», «ինվալիդ» (ռուսերեն փոխառություն), «խեղված» տերմինները բժշկական մոդելի գերակայության արգասիք են։ 

Բժշկական մոդելի պարագայում հաշմանդամության շուրջ աշխատանքը դիտարկվում է «բուժելու» համատեքստում, այն է՝ անձի փոփոխությունը, որը նրան ամբողջապես առողջ լինելուն կառաջնորդի կամ, այսպես ասած, արդյունավետ բուժումը։ 

Այս մոդելի վտանգավորություններից մեկն այն է, որ այն դասակարգում է «առողջ մարմինը»՝ որպես գերադասելի, ավելի բարձր, քան հաշմանդամություն ունենալը, ինչն անդրադառնում է նաև անձի նկատմամբ հասարակական վերաբերմունքի, խտրականության դրսևորման վրա։

Քաղաքականության տեսանկյունից՝ հիմնական խնդիրը բժշկական խնամքն է համարվում, հետևապես՝ քաղաքականությունն ուղղված է առողջապահական խնդիրների լուծմանը՝ ոլորտում բարեփոխումների իրականացման միջոցով։

Սոցիալական մոդել 

Հաշմանդամության սոցիալական մոդելը, որը հաճախ բնորոշվում է նաև՝ որպես փոքրամասնության մոդել, հաշմանդամությունը դիտարկում է ոչ թե որպես անձնական խնդիր, ինչպես բժշկական մոդելը, այլ՝ որպես հասարակական խնդիր, որի լուծումը պետք է լինի հասարակական փոփոխությունը և ոչ անհատի ձևափոխումը։ Ըստ այս մոդելի՝ հաշմանդամությունը սոցիալական կերտվածք է, սոցիալական միջավայրի արգասիք։

Խնդրի կառավարումը պահանջում է սոցիալական գործողություն, այն հասարակության պատասխանատվությունն է՝ ստեղծել այնպիսի միջավայր, որտեղ հաշմանդամություն ունեցող անձիք կարող են լիարժեք մասնակցություն ունենալ հասարակական կյանքին, տնտեսական, քաղաքական և այլ ոլորտներում։

Խնդիրը մշակութային և գաղափարախոսական է, որը լայնածավալ գործողություններ է պահանջում անձերից, համայնքներից, հասարակությունից՝ սոցիալական փոփոխության հասնելու համար։

Սոցիալական մոդելը հստակ տարանջատում է դնում «անդամալույծ» և «հաշմանդամություն» տերմինների միջև՝ պարզաբանելով, որ անդամալուծությունը առողջական կամ ֆիզիկական/մտավոր կարգավիճակ է, մինչդեռ դրա մասին պատկերացումները տարբերվում են մշակույթից մշակույթ՝ այն դարձնելով սոցիալական երևույթ, ինչը բնորոշվում է հաշմանդամություն տերմինով։

  Մարդու իրավունքների վրա հիմնված մոդել

Մարդու իրավունքների մոդելը, հիմնվելով սոցիալական մոդելի վրա, շեշտադրում է հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքներն օրենսդրությամբ ամրագրելու կարևորությունը, հետևաբար, հանրային քաղաքականության ձևակերպումն այնպես, որ երաշխավորվի հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների լիիրավ կիրարկումն ապահովող միջավայր։ Այս մոդելի համաձայն՝ հաշմանդամություն ունեցող անձանց կարիքներն ու փորձառությունը պետք է մանրամասն ուսումնասիրել և ցանկացած որոշում կայացնել՝ հաշվի առնելով դրանք։ Նման սկզբունքով առաջ շարժվելու դեպքում յուրաքանչյուր ռազմավարություն, ծրագիր կամ քաղաքականություն կնպաստի այնպիսի միջավայրի հաստատմանը, որտեղ յուրաքանչյուրը, անկախ իր հաշմանդամության կարգավիճակից, լիարժեք կմասնակցի հանրային կյանքի տարբեր ոլորտներում՝ կրթություն, զբաղվածություն, քաղաքականություն և այլն։

Ներկայիս զարգացող և զարգացած երկրներում գաղափարախոսական և քաղաքականության հիմքում հաշմանդամության՝ մարդու իրավունքների մոդելն է գերակշռում, քանզի այն հնարավորություն է տալիս հաշմանդամությունը դիտարկել ոչ թե անձնական տիրույթում կամ որպես սոցիալական երևույթ, այլ մարդու իրավունքների համատեքստում, այն է՝ ստեղծել այնպիսի պայմաններ, որտեղ յուրաքանչյուր անձ կարևորվում է իր արժանիքներով և առանձնահատկություններով, որտեղ միջավայրն է հարմարեցվում անհատի առանձնահատկություններին և ոչ անհատը՝ միջավայրին։ Նման մոտեցումը հնարավորություն է տալիս անհատի ինքնառեալիզացմանը և հասարակական կյանքում ներգրավմանը՝ որպես ակտիվ ներդնող և ոչ միայն օգտվող։

Աղբյուրը՝

«ՏԻՄ-ը և երիտասարդը» ձեռնարկ, «Ուղի դեպի» ներառական հասարակության զարգացման ՀԿ

«Ես Հասմիկ Բունիաթյանն եմ և ես ունեմ հաշմանդամություն»․ Ներանձնային կոնֆլիկտի մասին

Ողջույն,

Շնորհակալ եմ, որ ինձ հետ ես։ Առաջարկում եմ շարունակենք զրուցել հաշմանդամության, մարդու իրավունքների և հավասարության մասին միասին։

Ինչպես ավելի վաղ նշել եմ, ես սոցիալական աշխատող Հասմիկ Բունիաթյանն եմ և ես ունեմ հոգեկան առողջության խնդիր՝ երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում։

Իմ առողջական խնդիրը ես ձեռք եմ բերել տարիներ առաջ, միջանձնային մի կոնֆլիկտի ժամանակ՝ պայքարելով ինձ տրված իրավունքների համար։

Համալսարանում եղել եմ ակտիվ ուսանող․ այդ մասին կփաստեն ինձ ճանաչող մարդիկ։ Փորձել եմ չլռել և բարձրաձայնել այն ամենի մասին, ինչը ինձ թվացել է անարդար և ոչ ճիշտ։

Սակայն ինձ հետ տեղի պիտի ունենար մի դեպք, որից կբեկվեր իմ գիտակցական ողջ կյանքը։

Ունենալով այնպիսի ղեկավար (ամբիոնի նախկին վարիչ), որի նպատակը ուսանողի ազատության վրա ինքնահաստատվելն ու վերջիններիս արժանապատվությունը նվաստացելն էր՝ ես վճռեցի ընդդիմանալ ու դա անել միայնակ։

Արդյունքը երկար սպասեցնել չտվեց։ 

Լինելով հասունացման տարիքում (22 տ․)՝ ես անցա մի մեծ փորձության միջով, ապրեցի հոգեկան և հոգեբանական ծանր սթրես, որի հետևանքը իմ ներկայիս և ամբողջ կյանքում ինձ հետ ընթացող առողջական խնդիրն է։

Միջանձնային այդ կոնֆլիկտը, որը ծնվեց իրավունքների պայքարի արդյունքում և պսակվեց անհաջողությամբ, բխեց երկու անհատների ներսում ընթացող ներանձնային կոնֆլիկտներից։

Որպես խնդրի կրող՝ ես կարող եմ վստահեցնել, որ մեզանում և մեր շուրջը տեղի ունեցող շատ խնդիրներ ի հայտ են գալիս, քանի որ մենք խաղաղ ու ներդաշնակ չենք առաջին ինքներս մեզ հետ, մեր միջավայրի հետ, որտեղ մուտք ենք գործում։

Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման արդյունքում ինձ հաճախ թվում է, թե մարդիկ ինձ դեմ են, մարդիկ իմ վատն են կամենում և այլն։

Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումը ինձ սովորեցրեց ճանաչել աշխարհը այն համատեքստում, որ մարդ արարածը ապահովագրված չէ այսօրինակ մարտահրավերներից, որ աշխարհը կառավարող և իշխող մարդը ինքնին գոյության պայքարի մեջ է շարունակ, և ինքն էլ հաճախ չգիտե, թե ինչ է ուզում ինքն իրենից և արտաքին աշխարհից։

Իհարկե, ես ստանում եմ դեղորայքային և բժշկական միջամտություն, սակայն ջանքերը կլինեին ապարդյուն, եթե ես չկարողանայի ընդունել իրականությունն այնպիսին, ինչպիսին այն կա։

Սակայն սա ամենևին չի ենթադրում այն, որ պիտի հարմարվել ստեղծված իրավիճակին և չձեռնարկել դրական փոփոխություններ։ Իրական փոփոխությունները հնարավոր են, եթե ընդունում ես քեզ ու քո շրջապատող ամեն ինչը, այսինքն՝ խաղաղվում ներքուստ և արտաքնապես, նոր վերափոխման քայլեր ձեռնարկում։

Շարունակելի ...

«Ես Հասմիկ Բունիաթյանն եմ և ես ունեմ հաշմանդամություն»․ Միջավայրի կարևորության մասին

Ողջույն, 

Շնորհակալ եմ, որ ինձ հետ ես, ուզում եմ շարունակենք խոսել մեզ հուզող հարցերի մասին։

Ինչպես արդեն վաղ նշել եմ, ես սոցիալական աշխատող եմ և ունեմ հաշմանդամություն, ես ունեմ հոգեկան առողջության խնդիր՝ երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում։

Թե ինչ է իրենից ներկայացնում իմ խնդիրը, դու կարող ես տեղեկանալ ամենատարբեր աղբյուրներից, թե ինչպես եմ ձեռք բերել իմ խնդիրը, կզրուցենք միասին։

Շարունակելով ներկայացնել իմ խնդիրը՝ ուզում եմ խոսել միջավայրի, արտաքին հանգամանքների դերի, նշանակության ու կարևորության մասին ինչպես ինձանում՝ որպես խնդրի կրող, այնպես էլ բոլորիս կյանքում։

Գաղտնիք չէ, որ մենք սոցիալական էակներ ենք, մենք սոցիումի մի մասնիկն ենք համարվում և պայմանավորում ենք նրա բնականոն զարգացումը։

Սակայն ի՞նչ է տեղի ունենում, երբ ոչ թե հատվում, այլ բախվում են մեր՝ որպես հասարակության անդամների և ինքնին հասարակության շահերը, ակնկալիքները։

Առաջանում են տարատեսակ կոնֆլիկտներ մեզանում և մեր շուրջը՝ սկսած ներանձնային կոնֆլիկտներից, ինչի բացակայությունն ամենից կարևորն է մեր ներդաշնակ զարգացումն ապահովելու համար։

Մեր կենսընթացում մենք մուտք ենք գործում տարբեր միջավայրեր, սկսած անմիջական միջավայրից մինչև երկրորդային, երրորդային միջավայրեր (ընտանիք, ընկերություն, դպրոց կամ բուհ և այլն):

Այդ միջավայրերը նպաստում են մեր սոցիալականացմանը, և թվում է՝ թե պետք է շարունակական լինի մեր համագործակցությունը։

Սակայն ինչպես վերևում նշեցի, հաճախ ոչ թե հատվում, այլ բախվում են շահերը։

Ես՝ որպես խնդրի կրող, կարող եմ վստահեցնել, որ անձի լիարժեքության թերևս գլխավոր նախապայմանը խաղաղ և անվտանգ միջավայրի առկայությունն է, որտեղ նա մուտք է գործում։

Իսկ ի՞նչ անել, երբ չկան այդ պայմանները։

Հարցի պատասխանը միանշանակ լինել չի կարող․ յուրաքանչյուրն ինքն է ընտրում խաղաղության և ներդաշնակության հասնելու իր ուղին, սակայն կա մի նախապայման․ այն չպետք է խաթարի այլոց խաղաղ ու ներդաշնակ միջավայրը։

Ես՝ որպես խնդրի կրող, կարող եմ վստահեցնել, որ միջավայրի փոփոխությունը բխում է մեր փոփոխությունից․ մեր այն քայլերից, որոնք դարձնում են մեզ այնպիսին, ինչպիսին մենք ենք ուզում տեսնել այն միջավայրը, որում մուտք ենք գործում։

Ես՝ որպես խնդրի կրող, կարող եմ վստահեցնել քեզ, որ մեր վարքը, մեր գործողություններն ու նաև մեր մտքերը կարող են հանգեցնել միջավայրի դրական փոփոխության, եթե մենք ինքներս պատրաստ լինենք փոփոխվել։

Շարունակելի ...

 

«Ես Հասմիկ Բունիաթյանն եմ և ես ունեմ հաշմանդամություն»․ Իմ առողջական խնդրի մասին

Ողջույն,

 

Առաջարկում եմ պարբերաբար խոսենք իրար հետ մի թեմայի շուրջ, որը պայմանական կարող ենք անվանել հավասար իրավունքներ, մարդու հիմնարար արժեքներ, և այն ամենը, ինչը կապ ունի մեր ողջ կենսընթացի հետ։

Ես սոցիալական աշխատող Հասմիկ Բունիաթյանն եմ և ունեմ հոգեկան առողջության խնդիր՝ երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում։

Խնդիրը ձեռք եմ բերել տարիներ առաջ և կրում եմ մինչև այժմ, և գիտեմ, որ կրելու եմ իմ ամբողջ կյանքի ընթացքում, սակայն այն ինձ չի կարողացել և չի կարողանա խանգարել՝ ապրել իմ կյանքը հնարավորինս լիարժեք։

Իմ առողջական խնդիրը ես ձեռք եմ բերել միջանձնային մի կոնֆլիկտի արդյունքում՝ պայքարելով ինձ տրված իրավունքների համար և, տանուլ տալով առաջնային այդ պայքարը՝ ես հայտնվել եմ մահվան ճիրաններում, այդ ժամանակ։ Սակայն ամենի մասին մենք կխոսենք ժամանակի հետ միասին և ըստ առաջնահերթության։

Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումը հետաքրքիր և միևնույն ժամանակ՝ անսովոր մի աշխարհ է քեզ տանում, և դու սկսում ես դիտարկել աշխարհը, մարդկանց և հենց ինքդ քեզ ամբողջությամբ այլ աչքերով։

Դու պայքար ես մղում ամենից առաջ ինքդ քո ներսում, քո ներսի խաղաղության և հանգստության հաղթանակի համար։

Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումը քեզ դարձնում է լուռ և խոսուն․ այսպես են բնորոշում մարդիկ քեզ, երբ կարողանում են ճանաչել քեզ։

Ես իմ սեփական փորձը ունեմ ներքին պայքարներ մղելու և հաղթանակներ տոնելու դժվարին ճանապարհին, և ուզում եմ քեզ վստահեցնել՝ մեզանից յուրաքանչյուրն էլ մղում է իր գոյաբանական պայքարն ու ունենում գոյաբանական իր տագնապները, և գոյության պայքարի այդ ճանապարհին մենք ի զորու ենք վերացնելու ամեն տեսակի խոչընդոտ, միայն թե, հասնենք ցանկալիին, բայց ոչ անհրաժեշտին մեր ներսի, մեր հոգու խաղաղության ու ներդաշնակության համար։

Շարունակելի․․․

ԱՌՈՂՋՈՒԹՅԱՆ ԺԱՌԱՆԳԱԿԱՆ ՊԱՅՄԱՆԱՎՈՐՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆԸ․

«Ժառանգականությունը օրգանիզմների՝ սերունդների շարքում նյութափոխանակության և անհատական ամբողջական զարգացումը կրկնելու հատկությունն է։ Օրգանիզմների էվոլյուցիան տեղի է ունենում օրգանիզմի ժառանգական հատկանիշների փոփոխությունների շնորհիվ։ Մարդու համար որպես ժառանգական հատկանիշի օրինակ կարող է հանդիսանալ ծնողներից որևէ մեկից ժառանգած աչքերի շագանակագույն գույնը։ Ժառանգական հատկանիշները կարգավորվում են գեների միջոցով։ Գեները (ժառանգակիրներ) հատուկ հրամաններով կառավարում են ժառանգական հատկանիշների գոյացումը։

Այսպես, մարդու գեների հավաքածուն կամ գենոմը ձևավորվում է բեղմնավորման ժամանակ և այնուհետ միջավայրային գործոնների հետ միասին, պայմանավորում օրգանիզմի զարգացման առանձնահատկությունները։ Գենոմը, ընդհանուր առմամբ, պահպանողական է, սակայն միջավայրի փոփոխվող պայմանների ազդեցության ներքո նրանում կարող են տեղի ունենալ փոփոխություններ՝ մուտացիաներ։ Նման «սխալներն» ավելի հաճախակի են լինում, երբ օրգանիզմը ենթարկվում է թունավոր նյութերի կամ ռենտգենյան ու տիեզերական ճառագայթների ազդեցությանը։ Քրոմոսոմային ու գենային մուտացիաները, ինչպես նաև գենետիկական տեղեկույթի պահպանման, հաղորդման և իրականացման շարժընթացների խանգարումները կարող են հանգեցնել ժառանգական մի շարք հիվանդությունների առաջացման։

Օրգանիզմի բոլոր հատկությունները ձևավորվում են օնտոգենեզի ընթացքում և իրենից ներկայացնում են ժառանգական և միջավայրային գործոնների փոխազդեցության արդյունք։ Սա ամբողջապես վերաբերում է նաև հիվանդություններին։ Ժառանգական հիվանդությունների պատճառական գործոն կարող է ծառայել ախտաբանական փոփոխությունը, որը ստանում է մարդու օրգանիզմը ծնողների սեռական բջիջների միջոցով։

Այսպես, սեռական բջջի կորիզում կան հատուկ «մասնագիտացված» կառուցվածքներ՝ քրոմոսոմներ՝ գեների կրողները, որոնք և ապահովում են տվյալ տեսակի բջիջների գոյացումը։ Քրոմոսոմների քանակը / կամ հավաքածուն / տվյալ տեսակի օրգանիզմների բոլոր բջիջներում միշտ նույնն է / մարդունը՝ 46 և այլն/։

Բնությունը մշակել է զարմանալի մի հատկություն, նախքան բջջի բաժանումը քրոմոսոմ կազմող ԴՆԹ-ի յուրաքանչյուր նոր բջջում հայտնվում է քրոմոսոմների նույն թիվը /հավաքածուն/, ինչ մայր բջջում է, այսինքն՝ ժառանգականությունն ապահովված է։

Սովորաբար բջիջներն ունեն «մասնագիտություն» /մաշկի, ոսկրերի, արյան և այլ բջիջներ/։ Այդ պատճառով դրանք իրենց կորիզների քրոմոսոմներում /կարդում են/ ոչ թե այն ամենը, ինչ գրված է այնտեղ, այլ միայն իրենց կենսագործունեության համար անհրաժեշտ «տողերը»։

Ժառանգական նախատրամադրվածությունը, հավանական է, հատուկ է գործնականում գրեթե բոլոր հիվանդություններին, սակայն նրա աստիճանը էականորեն տատանվում է։

Օրինակ, ինֆեկցիոն հիվանդությունները ընդունված է համարել զուտ արտաքին միջավայրային պայմանավորվածություն ունեցող հիվանդություն։ Մինչդեռ այնպիսի հիվանդությունները, ինչպիսիք են Դաունի Սինդրոմը և ֆենիլկետոնուրիան, ընդունված է համարել ժառանգական։ Քրոմոսոմային հիվանդությունները հիվանդությունների խումբ է, որն առաջանում է, քրոմոսոմների թվային և կառուցվածքային փոփոխություններով։ Կլինիկորեն նրանք արտահայտվում են հիմանականում մարդու օրգանիզմի տարբեր համակարգերի զարգացման բազմակի բնածին արատներով և հոգեկանի խախտումներով։

Քրոմոսոմային անկանոնություններին հանգեցնող գործոններ են ծնողների տարիքը ֆիզիկական, քիմիական և կենսաբանական մուտագենների ներգործությունը։ Կանանց համար ծայրահեղ տարիք է համարվում 35-ից բարձրը, տղամարդկանց համար՝ 45-ից։

Մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի լրջագույն խնդիրներից մեկն այն է, որ հղիները կարող են ենթարկվել հնարավոր տերատոգեն դեղերի, արդյունաբերական աղտոտվածության և և ճառագայթման ազդեցությանը։ Հղի կանանց մեծամասնությունը ընդունում է դեղամիջոցներ։ Այդ դեղամիջոցների տերատոգեն ազդեցությունը բացատրվում է բնածին անոմալ զարգացման 2-3 % դեպքերում միայն․ նման անոմալիաների մեծամասնությունը պայմանավորված է ժառանգականորեն, առաջանում է շրջապատող միջավայրի գործոնների ազդեցության տակ կամ էլ ակնհայտ պատճառներով։

Ընդունված է կարծել, որ բեղմնավորումից հետո առաջին երկու ամիսները, այսինքն՝ այն ժամանակահատվածը, երբ իրականացվում է օրգանոգենեզ / օրգանիզմի կյանքն է զիգոտի ձևավորման պահից մինչև օրգանիզմի վախճանը։ Առաջյանին օրգանոգենեզի փուլում տեղի է ունենում առաջնային օրգանների ձևավորում/, վտանգավոր են էմբրիոնի համար հատկապես մուտագեն գործակալների նկատմամբ։

Աղբյուրը՝ սոցիալական աշխատանքի բժշկական հիմքեր

ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարար Զարուհի Բաթոյանի շնորհավորական ուղերձը Կանանց միջազգային օրվա առթիվ

«Շնորհավորում եմ բոլոր այն կանանց և տղամարդկանց, որոնք իրենց գործունեությամբ, անձնական օրինակով և առաջնորդությամբ նպաստել են կանանց և տղամարդկանց հավասարությանը, պաշտպանել են բոլոր նրանց, ովքեր ավելի խոցելի և թույլ են եղել սոցիալական և այլ պատճառներով: 

Այո, կնոջ ինքնավստահությունը և զարգացումը նպաստում է նաև տղամարդկանց և ամբողջ հասարակության կայացմանը, բայց թող կանայք երջանիկ, ազատ և ուժեղ լինեն ոչ թե ինչ որ մեկի կամ ինչ որ բանի համար, այլ հենց այնպես, քանի որ նրանք արժանի են դրան.» ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է նախարարը: