ԱՌՈՂՋՈՒԹՅԱՆ ԺԱՌԱՆԳԱԿԱՆ ՊԱՅՄԱՆԱՎՈՐՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆԸ․

«Ժառանգականությունը օրգանիզմների՝ սերունդների շարքում նյութափոխանակության և անհատական ամբողջական զարգացումը կրկնելու հատկությունն է։ Օրգանիզմների էվոլյուցիան տեղի է ունենում օրգանիզմի ժառանգական հատկանիշների փոփոխությունների շնորհիվ։ Մարդու համար որպես ժառանգական հատկանիշի օրինակ կարող է հանդիսանալ ծնողներից որևէ մեկից ժառանգած աչքերի շագանակագույն գույնը։ Ժառանգական հատկանիշները կարգավորվում են գեների միջոցով։ Գեները (ժառանգակիրներ) հատուկ հրամաններով կառավարում են ժառանգական հատկանիշների գոյացումը։

Այսպես, մարդու գեների հավաքածուն կամ գենոմը ձևավորվում է բեղմնավորման ժամանակ և այնուհետ միջավայրային գործոնների հետ միասին, պայմանավորում օրգանիզմի զարգացման առանձնահատկությունները։ Գենոմը, ընդհանուր առմամբ, պահպանողական է, սակայն միջավայրի փոփոխվող պայմանների ազդեցության ներքո նրանում կարող են տեղի ունենալ փոփոխություններ՝ մուտացիաներ։ Նման «սխալներն» ավելի հաճախակի են լինում, երբ օրգանիզմը ենթարկվում է թունավոր նյութերի կամ ռենտգենյան ու տիեզերական ճառագայթների ազդեցությանը։ Քրոմոսոմային ու գենային մուտացիաները, ինչպես նաև գենետիկական տեղեկույթի պահպանման, հաղորդման և իրականացման շարժընթացների խանգարումները կարող են հանգեցնել ժառանգական մի շարք հիվանդությունների առաջացման։

Օրգանիզմի բոլոր հատկությունները ձևավորվում են օնտոգենեզի ընթացքում և իրենից ներկայացնում են ժառանգական և միջավայրային գործոնների փոխազդեցության արդյունք։ Սա ամբողջապես վերաբերում է նաև հիվանդություններին։ Ժառանգական հիվանդությունների պատճառական գործոն կարող է ծառայել ախտաբանական փոփոխությունը, որը ստանում է մարդու օրգանիզմը ծնողների սեռական բջիջների միջոցով։

Այսպես, սեռական բջջի կորիզում կան հատուկ «մասնագիտացված» կառուցվածքներ՝ քրոմոսոմներ՝ գեների կրողները, որոնք և ապահովում են տվյալ տեսակի բջիջների գոյացումը։ Քրոմոսոմների քանակը / կամ հավաքածուն / տվյալ տեսակի օրգանիզմների բոլոր բջիջներում միշտ նույնն է / մարդունը՝ 46 և այլն/։

Բնությունը մշակել է զարմանալի մի հատկություն, նախքան բջջի բաժանումը քրոմոսոմ կազմող ԴՆԹ-ի յուրաքանչյուր նոր բջջում հայտնվում է քրոմոսոմների նույն թիվը /հավաքածուն/, ինչ մայր բջջում է, այսինքն՝ ժառանգականությունն ապահովված է։

Սովորաբար բջիջներն ունեն «մասնագիտություն» /մաշկի, ոսկրերի, արյան և այլ բջիջներ/։ Այդ պատճառով դրանք իրենց կորիզների քրոմոսոմներում /կարդում են/ ոչ թե այն ամենը, ինչ գրված է այնտեղ, այլ միայն իրենց կենսագործունեության համար անհրաժեշտ «տողերը»։

Ժառանգական նախատրամադրվածությունը, հավանական է, հատուկ է գործնականում գրեթե բոլոր հիվանդություններին, սակայն նրա աստիճանը էականորեն տատանվում է։

Օրինակ, ինֆեկցիոն հիվանդությունները ընդունված է համարել զուտ արտաքին միջավայրային պայմանավորվածություն ունեցող հիվանդություն։ Մինչդեռ այնպիսի հիվանդությունները, ինչպիսիք են Դաունի Սինդրոմը և ֆենիլկետոնուրիան, ընդունված է համարել ժառանգական։ Քրոմոսոմային հիվանդությունները հիվանդությունների խումբ է, որն առաջանում է, քրոմոսոմների թվային և կառուցվածքային փոփոխություններով։ Կլինիկորեն նրանք արտահայտվում են հիմանականում մարդու օրգանիզմի տարբեր համակարգերի զարգացման բազմակի բնածին արատներով և հոգեկանի խախտումներով։

Քրոմոսոմային անկանոնություններին հանգեցնող գործոններ են ծնողների տարիքը ֆիզիկական, քիմիական և կենսաբանական մուտագենների ներգործությունը։ Կանանց համար ծայրահեղ տարիք է համարվում 35-ից բարձրը, տղամարդկանց համար՝ 45-ից։

Մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի լրջագույն խնդիրներից մեկն այն է, որ հղիները կարող են ենթարկվել հնարավոր տերատոգեն դեղերի, արդյունաբերական աղտոտվածության և և ճառագայթման ազդեցությանը։ Հղի կանանց մեծամասնությունը ընդունում է դեղամիջոցներ։ Այդ դեղամիջոցների տերատոգեն ազդեցությունը բացատրվում է բնածին անոմալ զարգացման 2-3 % դեպքերում միայն․ նման անոմալիաների մեծամասնությունը պայմանավորված է ժառանգականորեն, առաջանում է շրջապատող միջավայրի գործոնների ազդեցության տակ կամ էլ ակնհայտ պատճառներով։

Ընդունված է կարծել, որ բեղմնավորումից հետո առաջին երկու ամիսները, այսինքն՝ այն ժամանակահատվածը, երբ իրականացվում է օրգանոգենեզ / օրգանիզմի կյանքն է զիգոտի ձևավորման պահից մինչև օրգանիզմի վախճանը։ Առաջյանին օրգանոգենեզի փուլում տեղի է ունենում առաջնային օրգանների ձևավորում/, վտանգավոր են էմբրիոնի համար հատկապես մուտագեն գործակալների նկատմամբ։

Աղբյուրը՝ սոցիալական աշխատանքի բժշկական հիմքեր